W Grabówce oddano hołd ofiarom zbrodni hitlerowskiej na Białostocczyźnie

W obchodach wzięli udział m.in. przedstawiciele władz Białegostoku i Supraśla, kombatanci i mieszkańcy.

Doroczne uroczystości rozpoczęły się przed południem mszą św. przy pomniku ofiar. Na zakończenie uczestnicy przeszli na pobliskie cmentarze, gdzie złożono kwiaty i zapalono znicze na grobach pomordowanych.

Historycy uważają Grabówkę za miejsce największej na Ziemi Białostockiej zbrodni hitlerowskiej. Przyjmuje się, że niemieccy żandarmi i esesmani rozstrzelali tam ok. 16 tys. ludzi - Polaków, Białorusinów, Żydów i jeńców sowieckich. Ostatnie egzekucje odbyły się tam w czerwcu 1944 roku. Rocznicowe uroczystości odbywają się zawsze w połowie tego miesiąca.

17 masowych grobów

Wiosną 1944 roku Niemcy zaczęli zacierać ślady zbrodni w Grabówce. W związku z ofensywą wojsk sowieckich nie dokończyli tego, ale specjalne Komando 1005 zdążyło wydobyć i spalić zwłoki z trzech zbiorowych mogił. Po wojnie podczas prac ekshumacyjnych odkryto w Grabówce 17 masowych grobów, tworzących trzy odrębne cmentarze, które znajdują się wokół obecnie stojącego tam pomnika. Wśród ofiar zbrodni w Grabówce rozpoznano też żołnierzy AK, prawdopodobnie zamordowanych już po wojnie przez komunistyczny urząd bezpieczeństwa.

Jak powiedział historyk IPN, autor książki "Grabówka 1941-1944. Masowe egzekucje w świetle relacji świadków" wydanej przez IPN Karol Usakiewicz, liczbę 16 tys. ofiar podał w 1945 roku sąd grodzki w Białymstoku w kwestionariuszu o masowych grobach na terenie Grabówki i lasu Zielona. 

Do tego dodana była adnotacja: tak jak ustaliła to komisja radziecka wojskowo-prasowa w sierpniu 1944 roku. (...) Obecnie nie są prowadzone badania, które miałyby zweryfikować tę liczbę.

 - mówił Karol Usakiewicz

Usakiewicz podkreślił, że najważniejsze jest dziś przywrócenie imion i nazwisk oraz gdzie i kiedy zginęły. Wyjaśnił, że znane są dwie imienne listy ofiar egzekucji masowych z raportów Armii Krajowej, z 8 grudnia 1943 roku oraz z 11 stycznia 1944 roku. "To wszystko. Natomiast wiemy, że tam było dużo więcej egzekucji" - dodał.

W lutym 2018 roku władze samorządowe Supraśla i Białegostoku podpisały list intencyjny, dotyczący wspólnych działań na rzecz utworzenia miejsca pamięci narodowej ofiar hitlerowskich zbrodni popełnionych na mieszkańcach Białegostoku i regionu, oraz renowacji masowych mogił w Grabówce.

Głównym elementem nowego pomysłu na upamiętnienie miejsca ma być ściana podzielona na dwie części. Jej gładka część, podświetlona na biało, będzie symbolizowała ludzkie życie. Druga część, podświetlona na czerwono, będzie miała kilkanaście tysięcy otworów - to symbol kilkunastu tysięcy strzałów, od których zginęli ludzie w Grabówce. Znajdzie się tam też miejsce na ołtarz do uroczystości i ławki dla odwiedzających cmentarz.

Zmiany mają być dokonane w ciągu kilku lat, prace miały zacząć się w tym roku

Jak wynika z informacji uzyskanych przez PAP w supraskim magistracie, trwa etap uzgodnień poprzedzających uzyskanie pozwolenia na budowę, a władze tej gminy czekają na decyzję Białegostoku dotyczącą współfinansowania prac, których wartość szacowana jest na ok. 2 mln zł. Władze Supraśla szukają też dofinansowania tego przedsięwzięcia ze źródeł państwowych.

Z kolei Urząd Miasta w Białymstoku poinformował, że partycypacja miasta w realizacji inwestycji utworzenia miejsca pamięci w Grabówce, jak również renowacji znajdujących się tam masowych mogił, dotyczyła jedynie opracowania dokumentacji projektowej. W maju ub. roku miasto przekazało na ten cel 50 tys. zł dotacji celowej; dokumentacja została wykonana.

W roku 2019 gmina Supraśl nie informowała nas o dalszych planach i nie zwracała się też do miasta Białystok o udzielenie kolejnej pomocy finansowej związanej z utworzeniem tego miejsca pamięci w Grabówce.

 - podał magistrat.

źródło: PAP | red: maj